Orixeren bizitza bertso berritan
Lazcano, Jose Antonio
-1-
Milla beatzireun irurogeita
amairugarren urtea,
nere barrena arkitutzen da
euskal giroaz betea,
dozenatxo bat bertso jartzeko
nik daukat borondatea
oroiturikan Orixe zana
ain euskalzale maitea.
-2-
Agertu nai det bere bizitza
lamperatua ta luze,
milla zortzireun berrogei eta
zortzian jaioa uraxe,
Gipuzkoako Oreja errian
baserritar bezelaxe,
Ormaetxea'tar Nikolas edo
ezagunago Orixe.
-3-
Juan Bautista bere aita zan
Manuela Iñazia ama,
Aurraldi batez iru batera
iaio ziran da ango lana,
azitzera ordun Orixe iñudez
Uitzira zan eramana,
gaixoak galdu zun txikitatik
amaren gozotasuna.
-4-
Uitzin bizi zan ura Errekalden
amazazpi urte arte,
amaikarekin eskola utzita
basarrin lanean fuerte,
milla beatzireun eta bostean
erritik joan zan aparte,
ta Xabier'en jesuitetan
urte batzuk zitun bete.
-5-
Xabier, Loiola, Burgos, Oña ta
Comillas zitun korritu,
toki obetan ikasi arte
ez zan pakean gelditu,
humanidade, teologia,
filosofia ere amaitu,
jesuitak bota, ta konbentutik
gero zan urrutiratu.
-6-
Bere ondotik jesuitak bota
ta joan zan Bilbo aldera,
Euskaltzaindien buru Azkuek
deitu ta aldamenera;
oni laguntzen zortzi urtean
akademian billera,
bien artean txukundu zuten
sasitegi zan euskera.
-7-
Euskal burua zan Kirikiño
«Euzkadi» egunkarian,
ura iltzanean Orixe zuten
izendatu aren tokian,
une artantxe liburu pilla
patxara gabe lanian,
euskeratuak izan zituan
Euskal Errian onian.
-8-
Milla beatzireun ogeita amaikan
joan zan jaioterrira,
an bost urtean aritu ontzen
«poema» euskaldunak neurrira,
gero Iruñako San Cristobalen
preso giltzape tokira,
gaztelu ortan bi urte bete
ta andik pasa zan Frantzira.
-9-
«Urte guziko Meza Bezperak»
liburua egin Frantzian
ta Argentinara abiatu zan
izugarrizko zorian,
Chile ta Peru, Bolivia ere
ta El Salvador irian;
idatzi zitun ainbat iiburu
Amerikako atarian.
-10-
Amerikatik Euskal-Errira
berriro zan etxeratu,
ta Lazkaoko beneditarren
konbentoan an geratu,
gero Tolosa, Oreja eta
Aramara ere mudatu,
ta azkenean illobarekin
Añorgara zan aldatu.
-11-
Milla beatzireun berrogei eta
emezortzi urte aldera,
Leizan jaialdi baten, egin zun
Euskaltzaindian sarrera,
sariak Lizardi ta olerti
irabazi lau urtera,
ta andikan laister mundu ontatik
joan zan Jaunaren aurrera.
-12-
Eskasa naiz ta ezin azaldu
amabi bertsotan dana,
erlijioaz izkuntzaz edo
literaturazko lana,
ain zan jatorra eta errikoia
ta egiazko euskalduna,
Euskal Errian ez da aztuko
iñoiz Ormaetxea zana.