Bernardo eta Erroldanen arteko jazarra

Arrese ta Beitia, Felipe

 Jetuliako mendiska arteetan oi da legoia,

 Ardi taldetan naikoa illda nekaturik,

 Asiten bere bularra eta erpe miñ zorrotz

 Odoleztuak miñagaz isten garbiturik;

 Dragoeren bat, baña badator urreratzera,

 Illteko eukan ardia bertan largaturik,

 Abietan da laster beragaz zeñ azpiratu,

 Zarden jarrita griña luzeak astindurik.

 Modu berean biotz andiko españatarra,

 Anglante Jauna begiztetean etorkala,

 Onen arma leun eta argien dizdizetara

 Suak artuta urteten jako bereala;

 Mindurik oso bere lenkusu galdu zanagaz,

 Naiz da prantzesen Martek irudi nausi zala,

 Besteak bere biotz azkorraz aurkezten jako,

 Zergaitik uste eban goituko ez ebala.

 Baña prantzesak lenago diño bular sutsuaz:

 "O españatar mundua apurtzen abillkuna,

 ¿Nok eta zeñek aterako au nire eskutik,

 Naiz ik agertu orren arrorik altasuna?

 Ill bear aut, ill, gaur neure eskuz jadichi daidan

 I bengerea edo len neukan goitasuna,

 Ik emoniko naibagearen ordaiñ ederra

 Echatalako billatutea gauza astuna.

 Ause esanda dragoetzar bi diran erara,

 Marsile asko diran kanpoan deutse ekiten,

 Pozoi zitala agoetatik darioela,

 Zugatz sutuen irakin otsa dala entzuten;

 Eskamadunak, ichaso munak, baita goiunak,

 Dira negarrez sentimentutan abiauten,

 Eta ondartza erreak dira ach arriakaz

 Ostendu, estaldu, desagertuta, ezkutauten.

 Deragoioe, badiardue, baderautse, bai,

 Zauriz, eratziz, eta ebagiz odolduak,

 Aur ta atzeraka, beso luzaka, ezpatadaka,

 Osotasuna galtzen dabela galtzairuak;

 Jarrai jazarran, jarrite arren jargoi jagian,

 Naiz sarri jarri, jarkien jarkiz jausituak,

 Jarein bagarik jarduten dabe jardunen jarduz,

 Jadisteraño austea arnes ta ezkuduak.

 Alako baten Orlandok emon eutsan bat ona,

 Leongoari esku biakaz ezkuduan,

 Burdiñ ez motzak, mee miñ zorrotzak gordiñ mingotzak

 Inkau bagarik ez eutsan ichi ikutuan;

 Nun gorri gorri biurtu jakon kotamallea,

 Godu odolaz rosikleraren antz moduan,

 Beingo batean alderik alde eutsalako egin

 Ebagitzar bat ezpateagaz jot orduan.

 Au ikustean ezin geiago isiotuta,

 Kendu bearrez Erroldaneri bizitzea,

 Nor bazan bere besoz indartsu iñor ez legez,

 Eregiten dau baita Bernardok ezpatea;

 Eta bularra jagi jagirik ipiñi eta

 Ain modutan, ze bialtzen deutsa kinkin meea,

 Zeñek bertanche ichiko eban erdibiturik

 Enkantuduna izan ezpalen biserea.

 Mendiak laster erantzun eben jotorriakaz,

 Kobetan bete arri biziai jake entzuten,

 Eta kaskoak igarteraño jote aregaz

 Bere birtute gordeak ditu erakusten;

 Baña Erroldanen armak len beti baziran bere

 Ausiezkor ta zallentzat nun nai ezaututen,

 Sekula baño bigun, samur ta beratuago,

 Egun onetan beñik beñ dira agertuten.

 Zerren kukutsa Bernardok kendu eutsan kaskotik,

 Zerren sorbaldan zauri bat egin errimea,

 Nun Erroldanek lenengo aldiz isuri eban,

 Bere gerretan orduan odol tantakea;

 Nun ta gañera ikusitean bere buruan,

 Sekula izan ez eban lako suertea,

 Golpea baño sentimentuak geiago eutsan

 Galdu erazo zentzuna eta konortea.

 Begiak geldi jarri jakozan, ulleak zuzen,

 Odol, izardi larriz egoan izoztua,

 Bere lenkusu illdakoaren sunbill illuna

 Agertu eta laster jarri zan bizkortua;

 Baita abian erretuago barrien barri,

 Ichi al beyan Bernardok bertan sarima,

 Eun ta milla aldiz luzatu eutsan galtzairua ta,

 Mirariz legez etzan geratu amaitua.

 Pabeseak bai, ikusten ziran jausten edo nun,

 Gerrari biak ebela egiten egiñala,

 Erruz burruka, chit murruztuta, alkar galduka,

 Zeñ azpiratu, nok gaña artu, ebiltzala;

 Eta zaldirik zelan ez eben ondo zuzentzen,

 Nai zan lekutik euren gogo ta aukerara,

 Besoz alkarri eldu eutsen ta bien bularrak,

 Egin zirean estu estuka, malla malla.

 Zaldiak bertan jausten dira bai, lurra jo arte,

 Baita gañetik besteak bere salto, danba,

 Baita, baita bai, oñez-egiten irakiñago,

 Artu ta emoka, nor jota bota, dibli dabla;

 Estutu ziran esetsiteko estutuago,

 Ondreak eutsen betetan biai une zana,

 Zerren ondrea galtze ez arren eragiñ eutsen,

 Ago zorrotzai al zaneraño al zan dana.

 Baña Bernardo prantzesak zauri bat egin eta

 Ipiñi eban sorbalda baten desarmauta,

 Zurrutaka ta chirrioz jausten jakon odolak,

 Isten ebala lurra guztia gorrituta;

 Illtera nai nok esango eban jolasa, baria

 Oraindik bere ekiten deutsa bizbiztuta,

 Eta Erroldan Bernardok jota bota eban ta,

 Aratinik bai, aurkietan da zelaituta.

 Lekurik bere emon bagarik ezetarako

 Esku biakaz gora daroa mee luzea,

 Eta buruko kasko leunera zuzentzen jako

 Aidez dakarren indar bizi ta errimea;

 Ausiten deutsa zartada onek zelada eta

 Inguruetan dantzue ots añ eskergea,

 Kondea ez eban otsak otzitu osoro baña

 Galdu erazo eutsan oso bai konortea.

 Errukiturik largau nai eban bizitzeagaz,

 Baña sunbill bit dakus aidean itz bagea,

 Bere lenkusu ill zana zala gogoraturik

 Gogortu jakon ostera bere arimea;

 Eta dirautsa: "ez dok bengatz au naikoa, baña

 Gura joat bai, al dodan aña bengetea,

 Lapur kruela, ill adi emen neure eskutik,

 Zerren biziaz merezidu dok pagetea."

 Eta azkenez eregiten dan besoa gora,

 Eta epaiki ertz biziduna jaurtigiten,

 Buruko kasko ta bekokia biak lau zati

 Eginda eutsaz golpe bategaz ipiniten;

 Erroldan illik en geratu zan; baña izena

 Ezillkortuta beti betiko da gelditzen,

 Bere arimak us egin eutsan; baña gorputza

 Bernardok dakus bere oñetan eroriten.