Olerkariak
Donapaleo'ko gazte bati erantzuna
Txomin Peillen
Hona OLERKARIAK nere leengusiña Marie Garricaburu eta Aguer-ek igorria.
Haren bearnes adiskide batek Indiako hizkuntzeri buruz egin liburu baten
barnean, beste euskal izkiribu batzuekin arkitu du. Hau da nere eskuetaratu den
paper bakarra, Donapaleo'ko gazte bati zuzendua.
Bertso horien egillea nor den ez dakit. Donapaleotar gazteak berriz,
duela hamar bat urte euskaraz idazten entsaiatu zen. Lousteau izeneko batek
izan bear du. Lousteau horrek garai hartan Poesi sari bat irabazi zuen; orduan
nuen ezagutu Parisen legeak ikasten zegoalarik.
Daukadan bertso zerrenda karta paper txikitan, bi orri et'erdi luze da;
bi aldetatik eskuz ezkiribatua salbu eta azken orri erdia alde batetik baizik.
Izkiribu irakurerraza da ta eskuaren oitura ona salatzen du.
Adiskide berri bat, ezagun gabea,
Naparran sortua zait, alai ta gaztea.
Letra bat egiña dit, gezur gabekoa,
Goizean goiz artzen dan aize eder prexkoa.
«Zure bertsoak ditut ezagutu berri
—dio— ta nik ere nai izan olerkari...
Bañan ez ditut, yauna, bertze yakiterik
barneak egin didan, irrintzina baizik.
Oro zait ene Errian eder ta maitegai
Errez ituntzen ba'naiz, utsak biur alai.
Ene biotz-ikarak nai nituzkela ager,
ezin yaiorik ditut ni baitan itz eder!
Egunez aitarekin irtetzen lanera.
Gauaz... ixilki nabik ikasten euskera.
Txistua yotzen dakit, eta igande garaiz
mendian artzaiekin dantzan ibiltzen naiz...
Ene Erria maite dut barne sakonaño
ta aren oñazea zait biotzean laño.
Nere inguruan oro nukela bertso-gai,
txori-kumea nauzu ta abesteu asi nai!»
Eta biotz ikaraz, ari nik erantzun:
«Zorion! Alai zaite, napar gazte lagun!
Eldua zaizun oyu atean yotzera,
Goi-etorria dezu! Olerkari zera!
Bertsoak nola egin? Edonoiz, nolanai.
Zoinbat lore bezala sortuko dira bai.
Sartu zaite zu baitan. Landu zazu lurra,
Goikoari utzirik emaitzen ardura.
Zaindu zure landara, ximeldu ez dedin,
t'eruzki emaiozu, edariz, eder-min.
Zure gorputza, gazte, loian ez erabil,
esnai duzun gogoa lotsaz ez dedin il.
Iturriak ur eder, biotzak bertsoa,
nik olerkia maite garbi ta prexkoa...
Ez bainaiz olerkitan iñun ikasia,
Kantari artzen diet bertsoei neurria.
Egizko olerkariak ez bear, —ez uste!
begi kizkur itxiak eta ilea luze,
izkeraz arroputza, yakinkeri usain,
iñor atzeman ezik norberarentzat lain...!
Ez. Gure Erriak bear ditun olerkari,
maitasun barne suak egin ditzala aundi.
Aiek bear bai dute gure Erri goratu
ta Amaren magalera seme oro batu.
Gurerat olerkari malko-merkerik ez!
Erriek ez baitira yasotzen negarrez.
Nonai bizi dan Eder arturik maitegai,
izan zaite, ene lagun, olerkari alai.
Ixilik egin zazu gauean negarra
—lurrari euri orrek ematen indarra—;
gogoa xirimiriz busti izandagero,
egiozu Yaunari otoitza goizero.
Ta zoaz aitarekin kantari lanera
izardietan, lagun, ederrago zera.
Ara amen olerki bat: Lan egin ondoren
zein eder aitarekin yatorduz atseden!
Iluntziz, etxeratuz, bakean afari.
Anai-arrebak maian ta ama serbitzari.
Pozik ez artzekotan etxeko maiari,
ez zaitut, ene lagun, egizko olerkari.
Zuk diozuna eder, «Oro zait bertsoa»:
Neguetako laño ta udazken-egoa,
atso zarraren ipuin, aurraren yostaldi,
etxe barneko giro ta artzaien santzaldi...
Euskal neska garbien begi-beltz eta urdin,
ezpanak odoletan eta soiñak arin;
aizkolarien indar, usoen igaro,
Urli'ko gazna zarra ta napartar arno...
Nik ere maite dizut ortzian izarra...
Sasi-olerkarian beti gai bakarra!
Egizko olerkariak edertu dezala
Gure eguneroko lan errikoi ta apala.
Zato, lagun, enekin. Goaz! Gertu zaite!
Neure inguru nai dizut olerkari gazte.
Goaz erririk erri txistu doñuakin,
su-gartu arazitzen euskal maitasun min!
Gertuan bai ditugu seaska ta ilobi
tximistaren argia, gizonaren zori;
oraingotzat ar zagun asaben langoa,
izanaren oroitzez landuaz geroa.
Yun ta datozenekin izan gaitezen bat,
erriaren sustraiak artu itzagun gaitzat,
Euskalerri zarraren betiko mintzoa
guk azaldu dezagun eginik bertsoa...
* * *
Gauaz asia nauzu ta... leioan egun.
Oartzeke luzatu bai zait ene erantzun.
Donibane'rat ia noiz zatozen, lagun,
alkar ezagutuaz bazkaldu dezagun!
