Jauregia eta echola
Otaegi, Klaudio
Lorez jantziak daude zelaiak,
Choriak gor-gor kantari,
Agur zoroak egiñaz Zeru
Lurraren Egilleari;
Izate ederrak arrigarrizko
Galak jantziak daukazki:
¿Nola ez begi biotz, zentzuak
Zeruronz begira jarri?
Aronz onontza nabillelarik
Sagardi loretsuetan,
Ikusitzen det eche polit bat
Arbol adar tartetikan:
Itsas-kaioren ichura zaio
Ematen urrutitikan.
Eta dirutsu baten jauregi
Ederra urbilletikan,
Apaindurikan bere kantalak
Dorre lirañ galantakin;
Chimist-kontrako punta churi bat
Gallurrean du berekin:
Atze, aurre ta ertzak daukazki
Nabarri ta marmolakin,
Bista kendutzen diola bati
Kolorezko distiakin.
Indietako abeak ditu;
Zuaitz santuzko oldurak;
Bazter danetan dituztelarik
Banatutzen usai onak;
Ichagoi eta barren paretak
Nasarre piñez egiñak,
Egoaldeko aize biguñaz
Eguraztuak lo gelak.
Sarjin loretsuz beteak berriz
Bere ingurumariak;
Arboladirik orritsuenak
Egiñaz itzal aundiak:
Arroketatik saltoka doaz
Ederkiro iturriak,
Moldatuaz ¡ai zeñen egoki!
Uramil ikusgarriak.
Kostu aundiko kocheak eta
Zaldi ongi tresnatuak,
Urrezko brida eta koskabill
Zillarrezkoz apainduak,
Irrinz egiten dute arrosko
Alchaturikan buruak:
¿Nork esan emen ikusten diran
Aunditasun ta lujuak?
Intenziorik gabe noskiro,
Onen kontra ipiñia,
Echolacho bat arkitutzen da
Bere alboan jarria:
Gaña du lasto, arto makilla
Eta garoz estalia;
Eta paretak zotalezkoak
Adirazten miseria.
Tellatutikan zaiozka sartzen
Ugariro eurijasak:
Chintistargiak, elur urtuak,
Kazkarabar ta bisutsak;
Eta zirriztu zuloetatik.
Gau ta egun aize otzak;
Zorigaiztoro, mendi oetan
Maiz sortzen diran ekaitzak.
Atsekabe ta samintasunez
Bere anima beterik,
Biotz berako jakintsu batek
Guadalei au ikusirik,
Onela zuan oju egiten
Su eta garrak arturik:
-¿Izan diteke desberdintasun
Madarikatuagorik?
Batzuek daude diruz beteak
Zer egiñ ez dakitela;
Besteak berriz beti beartsu
Eziñ bizirik iñola.
¿Zergatik zuten zeruak egiñ
Mundu naasi au onela?
¿Ez da izango ibar onetan
Justizirikan sekula?
Zer nai, ura du, bere bizian
Jauregi orren jabeak;
Jaiki ederrak, jaki bikañak,
Edari paregabeak;
Luma biguñez egintako oiak,
Sedako kurtinajeak;
Ez dira bizi obetongo
Sortaldeko Erregeak.
Lo egiten du lasai; ez du zer
Pensa bigaramonean;
Seguru dauka etorkizuna;
Ardurarik ez echean;
Etziran ezer Olinpon zeuden
Jainkoak oen aldean;
Bada, aiñ ongi da bizi beti:
Eta bien bitartean,
Beartsuaren bizimodua
¡Zeñen ikaragarria!
Atseden gabe ta jan urrian,
Dariola izerdia,
Egunsentitik illuntzeraño
¡Gaiso kupidagarria!
Beti lanean iñondik eziñ
Irabazirik ogia!
Eta nekeak auldurikan
Etzan erazitzen badu,
Arria eta lasto ezea
Besterik arkitzen ez du:
Eziñ biziak erakarritzen
Dio milla pensamentu,
Eta begiak ichi gaberik
Jaiki bear izaten du.
¡Igingarrizko anima mintzen
Dezun desberdintasuna!
Beartsuari kentzen diozu
Jateko bear duena;
Eta ematen aberatsari
Eziñ gasta dezakena:
¡Erdiratzeko aski zerade
Biotzikan gogorrena!
Koplari batek esaten dio
Lantu oek aditzean:
-Adiskidea, etzera ongi
Mintzatzen nere ustean:
Ez liteke esan orrelakorik
Berdiñezaren gañean,
Jakiñ ezkero zer dan pasatzen
Eche oen barrenean.
Mundu ontako atsegiñ asko
Utsirudiak dirade;
Doakabego dala pobrea,
Duena baña, ez uste:
Zeren eskean dabillen ura
Egunoro atez ate,
Askotaz ere doatsuago
Benturaz izan diteke.
Ongi izatea, ez dago jaki
Eta edari gozotan:
Ez eta ere echeder, jazkai
Eta koche panparroitan:
¿Zenbat chori ez dira ikusten
Zillarrezko kaiolatan,
Pallakatu ta bazkatu arren
Bizi naian arkaitzetan?
Jauregi ortan bizi dan jauna
Beti da triste arkitzen:
Mai ugaria paratu arren,
Ez dio gustorik artzen:
Galdua dauka urdalla, eta,
Ez dio ezer eskatzen;
Eta gogotik jan ordean du
Ikusi utsak naskatzen.
Oi arrotuan etzaten bada,
Bere eziñ egonarekin,
Jirabiraka gelditu gabe
Lorikan eziñ du egin;
Eta barrena oñazatua
Senti dituen kezkakin,
Biraltzen dio milla arrenkura
Zeruari urruñakin
Gela apainduan kaiolatua
Eziñ du irten kanpora,
Sagusar edo gau-egaztiak
Bezela, gauaz ezpada:
Bizimodu aiñ mendekoakin
Oso ernegatutzen da,
Eta egun bat onik munduan
Irago gabe iltzen da.
Baña echola orren jabeak
Beste bizimodurik du:
Choria beziñ ariñ eta argi
Beti bizi da kontentu;
Auzoak dute barrentatutzen
Parretsu eta jostallu,
Zeren munduan ongi izateko
Gauza chit guchi aski du.
Lan egiten du lurra landutzen,
Kopla garbiak kantari,
Mardul dedilla erne azia,
Eskatuaz zeruari;
Eta lekurik eman gaberik
Pensameutu gaizto bati,
Ain churi dauka bere barrena,
Non lirio bat dirudi.
Izan ezkero talo, esne ta
Pitarra egunoroko,
Gurtzen dituen emazte garbi
Eta aurchoai emateko,
Jaungoikoari ez dio beste
Ondasunik eskatuko;
Baizik eskerrak otorduetan
Biotzetik biraliko.
Nekeak dio gorde erazitzen
Osasuna miñikabe,
Ezabiziak erabilliaz
Gorputzean geldi gabe:
Eta aiñ urriak dira sentitzen
Dituen premiak eze,
Janaririkan lelarena du,
Izokia dala uste.
Patu gaiztorik ez da sekula
Sartu echola orretan;
Eta gauaz lo, ametsik gabe,
Eta egunaz beti lan,
Doatsuago da gizon ori
Lasto piskaren gañean,
Ez beste ori oi lumazkoan
Eziñ egiñik lorikan.
Esan zaidazu, aditzen zauden
Adiskide jakintsua;
¿Zein da obea, zure ustean,
Orien bizimodua?...-
Pensatutzen zan abian jarri
Makurturikan burua,
Eta eranzun zuan, esanaz:
-Nere koplari prestua,
Jaungoikoaren Probidentziak
Guzia du ordaindutzen:
Bizitz ontako itsas naasian
Du obeto ugarotzen
Guchi duenak, bere burua
Doatsu badu sentitzen,
Eta ez asko duenak, iñon
Ezpadu onik arkitzen.
Ez da, egiaz, aberatsago
Diru geiago duena,
Baizikan Jaunak emanarekin
Kontentu izaten dana:
Ondasun asko duenak nai du
Konde, Dukeren, izena,
Eta ondoren Kortean danik
Mallarikan aundiena.
Eta iristen dituenean
Onore ta nobleziak
Esaten dio barruan beti
Pizturik daukan argiak:
"¿Zertako dituk ibar ontako
Zoriontasun guziak,
Ezpadik ate zerutarrikan
Irekitzen atezaiak?»
Arrazoi dezu, ezagutzen det,
Nere koplari maitea,
Dirua baña obea dala
Konzienziko pakea;
Eta, utsa da urre tartean
Jaio eta bizitzea,
Baldin badauka izpiritua
Betiro kezkaz betea.
Billa dezagun bada, bakarrik
Barrengo lasaitasuna;
Bere antzera Jaunak sar zigun
Aizeren garbitasuna:
Zeren doatsu bizitzeko da
Gauzarikan oberena,
Eramatea ondo munduko
Naigaberik aundiena.
Egiak dira esaera zar
Danak nere irudian,
Eta iduki arrigarrizko
Ause beti memorian:
Izan diteke doatsuago-
Pobrea bere echolian,
Erregerikan aberatsena
Baña bere jauregian.-"
