Txantxangorria ixpillu

Albizu, Guillermo

 1

 «Zeruko Argi» onbidetsu au

 arturik nere eskutan,

 exerlekuan atsedenduaz

 irakurtzeko asmotan;

 Asi nintzan da, txantxangorria

 nabaitu nuan maiñetan,

 leioz kanpotik nola ari zan

 barrura sartu naietan.

 2

 Ogi apurrak bota nizkion

 zeukan gosea kentzeko,

 aiek jan zitun, baña etzeukan

 gogorikan ibiltzeko.

 Mutil koskorrak atzetik estu

 zebiltzan bera iltzeko,

 larri bizian eskatu zidan

 nere ondoan artzeko.

 3

 Igerrikan begi itunen

 bustitasun garratzari,

 ta egun otzen ondorenean

 neguak dun arratsari.

 Elurra eta kazkabarrakin,

 tximist ta trumoi otsari,

 atea ideki nion esanaz:

 sartu zaite, gaxi ori.

 4

 Ain ibillera baldarrarekin

 lotsatzen balitz bezela,

 zegon lekutik etzan aldentzen

 txori txiki, polit ura.

 Bertan utzita itzuli nintzan

 lenago negon aldera,

 txirulioka an etorri zan

 neronen aldamenera.

 5

 Begirunez ta pozez beterik

 ain egalari biguña,

 txotx puntta baten kukildurikar

 gure iñude apaña.

 Luzatu gabe asi zun bere

 doiñuzko abesti pina,

 txoritxo onek agertutzen du

 danetan biotz aundiña.

 6

 Eztiro, xamur, eraso zion

 ain apalki abestutzen,

 arek besteri mesede egiñak

 nola zaizkaten aztutzen.

 Kolko gorriko samin ontzia

 moko tzikitik ustutzen...

 iñor entzuten jartzen bazaizu

 etzera gutxi poztutzen.

 7

 Esker umillak biurtzen ditu

 jatorriz duan izkuntzan,

 erreparoan jarritzen danak

 antzemango dion gisan.

 Udaran nekez, eta neguan

 gosez otzak ibili zan,

 nik entzuteagatik guziak

 aguro zizkidan esan.

 8

 Udaberrian, egun argitzez,

 kukuak gogoz jotzen du,

 bere abotsan oiartzun eztiz

 Euskalerri alaitzen du.

 jan bear du-ta, gero kantatu;

 lanbide asko artzen du,

 bere semea zaindu dezala,

 txantxangorria jartzen du.

 9

 Au nola baitan emen sortua,

 bertan bizi izan dana,

 ama on baten biotz kupitsu

 kabu gabea duana.

 Luma tartean ondo berotuz

 arnasa indartu diona,

 ixil, ixilik, ain maitekiro

 au da esaten diona:

 10

 Aundia egiten zeradenean

 indarrarekin jo «kuku»,

 jaio ziñaden lurreko izkuntz

 garbi onekin jarraitu.

 Geiago itzik egin ezinda

 gelditzen dan arte mutu,

 bere amatxon esan guziak

 ondo bete izan ditu.

 11

 O, euskaldunok bear dan bezin

 zentzudunak bagiñake,

 au ikusita zer ikasia

 naikoa begendukake.

 Emen izandu ziran asabak

 bezpiztuko balirake,

 gertatzen danaz lotsaturikan

 bereala ilko lirake.

 12

 O, txantxangorri iztun laburra,

 egintzetan zera luze,

 garbi bateko euskaldun aiek

 izan ziran bezelaxe.

 Beti negarrez ortxe zabiltza,

 guregatikan zedoze

 egin naiean, eta nola ez

 guk zu maitatu berrize?

 13

 Zerbait geiago adituarren,

 aideko iñude apala,

 emengoxea zerade eta

 ezin zuk alde iñola.

 Aurrera ere lengo oituran

 saia zaitez egiñala,

 geroko danak jakin dezaten

 ondo konpontzen giñala.

 14

 Ai, agertzeak lertutzen dizu

 negar-samin ziñezkoa,

 sentimenakin egiten dezun

 txori maitale gajoa.

 Orren kuttuna degun izkuntzak

 laister dula beia joa,

 eskergabien zabarkeriaz

 amilbidean dijoa.

 15

 Gizonarentzat sarri izan da

 erakusle egazkua,

 zu sortu zidan aita ta amaren

 antz-irudi berezkua.

 Bular gañean daramakizu

 señale bat «gorrizkua»,

 adieraziz euskerak daukan

 galdutzeko arrixkua.