Guda, gudariak eta beren itz-bideak

Iraola, Victoriano

 ¿Soldadu oiek basorik baso

 Zer egitera dijoaz,

 Beren banderak zabaldu eta

 Atabalak orla joaz?

 I

 Gure errira zergatik diran

 Etsai gaiztoak agertu,

 Goazan gu ere, goazen segiran

 Geranak gosoz elkartu,

 Antziñetako erramu osto

 Bat ez dediyen igartu.

 Utsi ditzazu nekazariya

 Utsi laya ta ailtzurra,

 Eztu ta larri bada errira

 Balitz zerbaiten beldurra

 Fedez beterik gordeko degu

 Geren jatorrizko lurra.

 Sortzen diranak porrokatzeko

 Lantza zorrotzak badira,

 Eta zer geran oroitutzeko

 Guazen guztiyok mendira...

 -¿Zure begiko garrak zergatik

 Orla itzaldutzen dira?

 -Ditut-bi aurcho ¡maite izarrak!

 Bi zeru dira ederrez,

 Ayek ni gandik laja bearrak

 Nauka estu ta beldurrez,

 Zerea geiyago ikusitzia

 Ez dedan izango errez.

 Nere emazte eta umeaz

 Beti zoruturik nago,

 Bizi gerata alkar maiteaz

 Zeruan bezin naiyago...

 ¿Aiek utsi ta nola joango naiz

 Ez badet ezer geiyago?

 -Azko da eta, goazen agudo

 Utzirik erabat dudak ,

 Izan ez dedin berandu gero,

 Gogor gordetzera mugak ,

 Geren bandera ezkudatuaz

 Irabazitzera gudak.

 II

 Sutumpen otsa, burni zatiyak

 Jirabiraka su ta gar,

 Dabiltzan ontan lu gerrariyak

 Ichumenduak ¡zer azkar!

 Bildutzen dira koraje aundiz

 Purrukatutzera alkar.

 Errekak ere ¡ah! Jaun, justuba!

 Odolez daude beteak,

 Zeru azpiya keak beztuba

 Illez eztaliyak beak,

 ¡Orla gudatzen dira gizonak

 Iñoiz ikusi gabeak!

 Artean ketan ikuzten dira

 Ibar, eche ta maztiyak,

 Doi doi noizik bein chingar argira

 Erreta edo auziyak

 Eiertarako bearrik gabe

 Alper alperrik guziyak.

 Suertea ezin erabakirik

 Legoiyak bezin furiyan,

 Biurtzen dira indar beterik

 Berriz bigarren aldiyan,

 Mentzutu edo bertan galtzera

 Guztiz koraje aundiyan.

 ¡Mentzutu degu! kontra ziranak

 Zalantzan dirade asi,

 Ezin geyago eginda denak

 Oso dutenian etzi

 Dijoaz armaz lur eztalitzen

 Ikaratuak igesi.

 Orain ezkerrak Jaungoikoari

 Emanzaizkagun lenbizi,

 Eta ondoren giyariyari

 Duen bazela merezi

 Zeren gaur guda balioso bat

 Uroipen dan irabari.

 III

 Urrez jantzi ta agal luzeak

 Ikuzten dira erriyan,

 Banderaz ata lorez beteak

 Zinta politak erdiyan,

 Aize aldera denak jostatzen

 Guztiz graziya aundiyan.

 Musika eta kanpanen otsak,

 Balkoi apañian damak ,

 Pañuelo churiz agurka, pozak

 Zoratu nayian denak,

 Orla dabiltzu gozoz beteak

 Erri guziyan diranak.

 ¡Ara non diran! ara aurretik

 Guziyen agintariya,

 Jende azkarra bere ondotik

 Gazte ederra guztiya,

 Kalian bete betian datoz.

 Jendez eztaliyak iya.

 Erriko jende berdin gabea

 Ikusitzen da onela,

 Lore politez beren bidea

 Eztalitutzen dutela,

 Zerutik euri jasaren gisa

 Jaizten balira bezela.

 ¡Zer zoramena! Pozaren otsa

 Urrutira da aditzen,

 Gozoz beterik diña biyotza

 Nola bai duen arkitzen,

 ¡Ez dira azko burniz lenago

 Galdu diranaz kupitzen!

 IV

 Bukaturikan alegrantziyak

 Lenaz entzuten diranak,

 Orain arkitzen dira guziyak

 Gozoz ibildu diranak

 Indarrik gabe, zeren itzaldu

 Diran lengo su diranak.

 Jende guriya geroztik dago

 Kanpoan eta kalian,

 Sosegatuak ezin geiago

 Eta guztizko pakian,

 Ezer ez balitz pasa bezela

 Bakoitza bere lanian.

 Ontan andre bat ¡penagarriya!

 Ongi negarrez asia,

 Kalian dago beltzez jantziya

 Triste ta penaz betia,

 Aur bat besoan dubela eta

 Ezkutik berriz bestia.

 Urrikarriyak ikuzten dira

 Sufrimentuben meriyo,

 Gelditzen bada iñor begira

 Eta entzuten badiyo.

 Alako boza triste batekin

 Onela esaten diyo:

 "Aur aben aita gerrak galdu du;

 "Ama penak iya illa

 "Jaungoikoaren izenez dabill

 "Limosnacho baten billa."