Bernardoa. Roncesballes-ko batallea

Balbuena

 Andiustea jayoten joyan egunerako

 Urrezko klarin batek beiñ eban iratzarri,

 Askorentzako azken eguna izango zala

 Onek begia zabalduaz bat iragarri,

 Tronpetearen durundu otsa ugar ebillan,

 Alderdi bitan indarrak ziran metan jarri,

 Izarren jarrai etorren ordu aiñ odoltsuan

 Galtzairuz gogor egite arren miñ alkarri.

 Aise bolada puztsuak sua zabaltzen eban,

 Igar leorrik aurkietan zan basartera,

 Ango lesarren erre zarata eskergea zan,

 Eltzen zalako leku asao a ta urriñera;

 Izerdiz busti egin zirean ereñozdiak,

 Bedarra zeatz bajoian dana austutera,

 Isioturik kiskal kiskalik garrak isten dauz,

 Larrak tutarras, laster alderik aldenera.

 Atabal eta tronpeta soñu garratz artean,

 Aldapan zear goruntza doaz arnas oska,

 Ach arte eta erripa bildur garrietatik,

 Franziatarrak guztiz ugari ta pilloka;

 Pirineoko piñoak eta mendiskak ori,

 Ikusitean jarriten dira dar dar loka,

 Ibarrak bere larritzen dira zirealako,

 Eurai lekua egiteko duiñ naiko ozta.

 ¡O! Pirineo agura zar ta buru makurra!

 Erreñu andi bien oiñkaden lokarria,

 Zeruak berak emonik dozu beso sendo bat,

 Erreñu bioi jarri dayezun ebagia:

 Izan bazara gaur arteraño, beti ta beti,

 Bakegintzako mugarri altu eregia,

 Gaur alde biok zure gañera; baña jo dabe,

 Oso galtzera zeunkan lo gozo onegia.

 Alan diñozu minberaturik zeure barruan;

 ¿Nok galdu deusku emen genduan bake ederra?

 Bertako zirku zurkuloetan ¿ze deabruzko

 Asmaziñoek sortuta dogu oraiñ gerra?

 ¿Nire kolkoan nundik ta nora ainbesteraño

 Billatu dabe armak sartzeko une ezkerra?

 Ainbeste ospe baralla eta astrapaladaz

 Ekarriteko uste bagarik saill okerra?

 Abian ziran alkarreganuntz urreratuaz,

 Sua daroe amorraturik barruetan,

 Zorigalduzko menditzarraren mugetan barriz

 Etortekoen larritasuna zan sometan;

 Gertetako ta jazo bearrik aurkitzen zana,

 Ado tristeak gorderik euken biotzetan,

 Oña aurrera baña bitzuak botaten dabe

 Dudazko bide laban lañotsu illunetan

 Zugaztietan inoz badira irudituten,

 Lantza ta kasko antzeko tayu berezkuak,

 Modu berean ango armadak bere zirean,

 Zugatz askoko baso arloen antzekuak:

 Eta Eguzki izpiak jota galtzairuetan,

 Sortzen ebezan chimista bizi disdistsuak,

 Uste zeikean zirala nartza eta sastraka,

 Norbaitek suaz erre zeitezan isiotuak.

 "Gudan gudara gudazaleak" tronpetak diño,

 Eta bakochak bere aldetik baderautsa,

 Ronzesballesko mendi guena negarrez dago,

 Zotinka, ayenez, illetaz eta zizpuruka,

 Galtzairuaren zartadak eben zirt zart egiten,

 Pirineoren belaunak dabiltz alborunzka,

 Auzoetako ama samurrak euren kolkoan

 Gordetan dabez umeak besoz estutuka.

 Doaz, badoaz Durandarte-gaz Oton Rainero,

 Anselmo, Alardo, Kaiferos eta Abibio,

 Kodofre-rekin eskuadra bat eginda sendo,

 Turpin, Rikardo, Belengero ta baita Naimo,

 Españatarren soldaudiari esetsiagaz,

 Euren galtzairu zorroztuakaz ill da erio,

 Amaikachori artzen dabeezan zaurietatik

 Iturri baten gisan odola badario.

 Zenbat birrindu, triskau, apurtu ta zatituten,

 Dituezala doaz bideak edegirik,

 Gizon mordoak arnasa baga bertan ichita,

 Bizidun asko gelditzen dala erdi illik;

 Batak bularra ezpataz dauka iragotua,

 Besteak lantzaz saiets artea ebagirik,

 Or bat, an bi ta, bestean amar, aruntzago eun

 Kanpo guztia ill ta zaurituz estalirik.

 Beingo batean zelan airean anabasitu,

 Areriozko soldadu aldra ta pilluak,

 Ezin ezautu zeikean meta berarizkorik,

 Ebiltzalako ganora baga banatuak;

 Naiz zaldizkoak, zeiñ oñezkoak, giak galduta,

 Itsumendiak oso eukazan opillduak,

 Martek daukazan gerrakolege eta neurriak

 Al zan moduan, zirudiela zoratuak.

 An ez egoan bururik eta zuzentzallarik,

 An arteztzeko euren soldaurik ordenara,

 An ari puskak zelan nolanai batzen direan,

 An zen mataza arildu ezin egin zana;

 An errutsua eta koldarra nastu airean,

 An normandiar, godu, prantzes ta españarra,

 An noble zana, zein ta etzana, goi ta bekoa,

 An nastu ziran armaduna ta ezeukana.

 Beietan barriz ezpata soñu eta zaratak,

 Burrundarakaz jotorriak dauz eranzuten,

 Aise nastuak durundu miñez ezin egonda

 Auzoetara daroez miñok zabalduten;

 Troketan barriz odol erreken artean datoz,

 Armak, kaskoak, gerrako tresnak amilduten,

 Ibarretaruntz, nun gorputz illez danak ereiñik

 Begi biziak beste gauzarik ez ekusen.